Piłka nożna od zawsze była grą umiejętności, strategii i nieustannej ewolucji. Podstawowe zasady gry pozostały niezmienne – 11 zawodników po każdej stronie, ale taktyczny aspekt futbolu przeszedł ogromne zmiany na przestrzeni dekad. Od dziwacznych ustawień z XIX wieku po odświeżone rozwiązania taktyczne we współczesnym futbolu – ustawienia od zawsze odgrywały kluczową rolę w tym, jak drużyny atakują, bronią się i kontrolują grę.

Zrozumienie ewolucji w formacjach piłkarskich pozwoli Ci zrozumieć, jak rozwijała się gra, jak legendarni trenerzy wpływali na taktykę i jak same taktyki potrafią zmienić przebieg meczu.

W tym artykule pokażę Ci największe zmiany w rozwoju piłkarskich ustawień. Przeanalizujemy legendarne mecze, w których ustawienia miały wpływ na końcowy wynik, i porozmawiamy o kluczowych zawodnikach i menedżerach, którzy na zawsze zmienili oblicze futbolu.

Spis Treści

• Ewolucja Formacji w Piłce Nożnej: Od Chaosu do Taktycznej Perfekcji
• Wczesne Lata Futbolu: Brak Struktury, Tylko Chaos (lata 1800 - wczesne lata 1900)
• Rewolucja WM (lata 1930 -1950)
• Wzrost Znaczenia Struktur Defensywnych i Era Catenaccio (lata 1950 - 1970)
• Totalny Futbol (lata 1970 - 1980)
• Arrigo Sacchi i Nowoczesna Gra Pressingiem (lata 1990 - 2000)
• Era Tiki-Taki: FC Barcelona i Gra Pozycyjna (lata 2000)
• Ewolucja Taktyki: Pressing, Fałszywa Dziewiątka i Ustawienia (lata 2010)
• Przyszłość Piłkarskich Ustawień: Co Dalej?
• Gra, Która Wciąż Się Zmienia
• Twórz Własne Formacje z FootballTeam

Wczesne Lata Futbolu: Brak Struktury, Tylko Chaos (lata 1800 - wczesne lata 1900)

We wczesnych latach futbolu, ustawienia praktycznie nie istniały. Gra przypominała bardziej bitwę, w której zawodnicy walczyli o piłkę jak w rugby, mając znikome pojęcie o pozycjonowaniu czy strukturze taktycznej. Drużyny prezentowały ofensywne podejście, wysyłając większość zawodników do przodu w poszukiwaniu gola. Nie było podziału na obrońców, pomocników i napastników – każdy uczestniczył zarówno w ataku, jak i obronie, w zależności od potrzeby.

Sport zaczął się organizować pod koniec XIX wieku, co doprowadziło do pojawienia się pierwszych znanych ustawień. Jednym z najwcześniejszych było 1-2-7, odzwierciedlające nieskrępowaną ofensywę tamtych czasów – przy tylko jednym zawodniku zostającym z tyłu, dwóch na środku pola i aż siedmiu napastnikach prowadzących grę. Taktyka ta stawiała wszystko na ofensywę i maksymalne zaangażowanie w atak.

Piramida 2-3-5: Pierwsza Rewolucja Taktyczna w Piłce Nożnej

2-3-5 Pyramid Formation via Concept Draw

Na początku XIX wieku zespoły i trenerzy zaczęli bardziej analizować grę, by poprawić taktykę. To podejście doprowadziło do powstania nowego ustawienia – 2-3-5, znanego jako ,,piramida”. Był to najczęściej stosowany system taktyczny na początku XX wieku, wykorzystywany przez niektóre drużyny aż do lat 30. XX wieku. Ustawienie składało się z:

• Dwóch obrońców: którzy zostawali bliżej własnej bramki, by zatrzymać ataki rywali.
  
• Trzech pomocników: odgrywających istotną rolę, zarówno w defensywie, jak i ofensywie.
  
• Pięciu napastników: odpowiedzialnych za zdobywanie bramek i tworzenie przewagi w ofensywie.
  

To ustawienie po raz pierwszy wprowadziło wyraźny podział na role defensywne, pomocnicze i ofensywne. Sprawdzało się w czasach, gdy drybling miał kluczowe znaczenie w grze, pozwalając na szybsze i bardziej bezpośrednie ataki. System 2-3-5 był szeroko przyjęty zarówno przez drużyny klubowe, jak i narodowe, i przez dekady pozostawał standardem w ofensywnej grze.

Wpływ Szkockiego Stylu Podań i Pierwszy Międzynarodowy Mecz Piłkarski

Promotional poster for the first international football match in 1872 via Wikipedia

Jedna z pierwszych ewolucji taktycznych pochodziła ze Szkocji, gdzie zespoły wypracowały uporządkowany styl gry oparty na podaniach. Podczas gdy angielskie drużyny stawiały na indywidualne umiejętności i drybling, Szkoci wprowadzili koncepcję krótkich podań, zespołowej koordynacji i świadomość pozycyjnej.

Nowe podejście do taktyki i ustawienia zaprezentowano podczas pierwszego w historii międzynarodowego meczu piłkarskiego pomiędzy Szkocją a Anglią w 1872 roku. Reprezentacja Szkocji grała uporządkowaną, opartą na podaniach piłkę, używając formacji 2-2-6, podczas gdy Anglicy skupiali się na indywidualnych zagraniach i dryblingu. Sposób, w jaki szkoccy piłkarze zachowywali się na boisku, miał fundamentalne znaczenie dla rozwoju nowoczesnych taktyk.

Mimo sukcesu formacja 2-3-5 miała też swoje słabości. Brak przypisania jednego zawodnika do obrony środka pola i duże przestrzenie między liniami sprawiały, że drużyny były podatne na kontrataki. Pomocnicy ofensywni musieli nie tylko wspierać atak, ale również brać udział w odbiorze piłki i kontroli gry.

Ta krucha defensywa prowadziła do utraty wielu goli i często wysokiego wyniku spotkań. W miarę jak futbol stawał się coraz bardziej konkurencyjny, drużyny zaczęły przywiązywać większą wagę do obrony, nie tracąc przy tym skuteczności w ataku.

To postrzeganie doprowadziło do pierwszej dużej zmiany w piłce. Jeden z ofensywnych pomocników musiał zacząć grać w nowej roli, cofając się nieco, by zrównoważyć drużynę.

Drużyny, Które Ukształtowały Pierwszy Międzynarodowy Mecz Piłkarski

Catenaccio system used by Italian national team via Sportskeeda

• Szkocja vs Anglia (1872): Wydarzenie to zapoczątkowało uporządkowaną grę opartą na podaniach i ustawieniu pozycyjnym, mając wpływ na przyszłe ewolucje taktyczne.
  
• Reprezentacja Włoch (lata 20-30): Włosi rozpoczęli nową erę taktyki, stosując bardziej defensywne ustawienia, a jednym z nich był słynny system Catenaccio.
  
• Arsenal (lata 20 – za czasów Herberta Chapmana): Arsenal był jednym z pierwszych zespołów na świecie, który zmodyfikował formację 2-3-5, cofając jednego napastnika do pomocy.
  

Na początku XX wieku wiele zespołów dochodziło do wniosku, że gra pięcioma napastnikami nie była już wystarczająco skuteczna. Pojawiła się potrzeba większej świadomości taktycznej, gdzie każdy zawodnik miał przypisaną rolę. Był to jeden z pierwszych kroków w kierunku nowoczesnych ustawień. Menedżerowie zaczęli eksperymentować z różnymi układami, co doprowadziło do bardziej zrównoważonych formacji w kolejnych dekadach.

Kolejna duża zmiana w taktyce nastąpiła w latach 30, gdy menedżerowie tacy jak Herbert Chapman wprowadzili formację 3-2-2-3. Było to bardzo defensywne ustawienie w porównaniu do wcześniejszych, co przyczyniło się do odejścia od systemu 2-3-5 i rozpoczęcia ery nowych, bardziej uporządkowanych formacji.

Rewolucja WM (lata 1930 -1950)

Wraz z rozwojem futbolu zaczęto tworzyć bardziej uporządkowane i zbalansowane systemy taktyczne. Na początku XX wieku pojawiło się jedno z najbardziej wpływowych ustawień w historii – formacja WM. Została ona opracowana przez Herberta Chapmana, który przez dziewięć lat prowadził Arsenal.

Zmiana przepisów o spalonym z 1925 roku była impulsem do powstania tej formacji. Nowe zasady zakładały, że do uznania spalonego wystarczyło dwóch obrońców między zawodnikiem atakującym bramkę, zamiast dotychczasowych trzech. Zmiana ta sprzyjała napastnikom. Skuteczne przebicie się przez linię pomocy dawało teraz większe szanse na zdobycie bramki ze względu na mniejszą liczbę obrońców w polu.

Statue of Herbert Chapman outside Arsenal’s Emirates Stadium via Coaches’ Voice

Formacja WM (3-2-2-3) była przełomowa, ponieważ wprowadziła bardziej uporządkowaną konfigurację między grą defensywną a ofensywną. Zamiast chaotycznych ataków znanych z przeszłości, drużyny zaczęły korzystać z trójkąta defensywnego składającego się z trzech środkowych obrońców oraz dwóch defensywnych pomocników ustawionych przed linią defensywy.

Na środku pola grali dwaj ofensywni pomocnicy w wolnych rolach, tworząc połączenie między obroną a atakiem. Ich zadaniem było prowadzenie gry środkiem pola i współpraca z napastnikami ustawionymi po bokach. Tymczasem trójka zawodników w ofensywie została ustabilizowana – jeden napastnik wspierany przez dwóch ofensywnych pomocników grających szeroko.

To nowe ustawienie taktyczne pozwalało zespołom na silniejszą grę w obronie, nie tracąc przy tym możliwości wyprowadzania mocnych ataków. Formację zaczęły stosować niektóre kluby z Europy i Ameryki Południowej, m.in. Arsenal, reprezentacja Anglii i reprezentacja Urugwaju.

Herbert Chapman appointed as Arsenal manager via Arsenal Official Website

Jednym z najsłynniejszych zespołów, które skutecznie wykorzystywały formację WM, był Arsenal pod wodzą Chapmana, dominujący w angielskim futbolu w latach 30 XX wieku. Klub wygrał wtedy dwa mistrzostwa Football League First Divison, jedno FA Cup i trzy Tarcze Wspólnoty (FA Charity Shield). Jednak w futbolu reprezentacyjnym system ten został zaadaptowany i zmodyfikowany przez różne drużyny narodowe.

Jedną z nich była reprezentacja Włoch, która stosowała wariant formacji WM z naciskiem na silną taktykę defensywną co przyniosło im mistrzostwo świata w 1934 i 1938 roku.

W latach 50 XX wieku formacja WM zaczęła wykazywać swoje słabości w konfrontacji z zespołami, które stosowały bardziej elastyczne ustawienia, dając większą swobodę ofensywnym pomocnikom środkowym. Przeciwnicy zyskiwali również większą swobodę w działaniach napastników.

Ofensywny pomocnik dominujący na środku pola i dobrze wyszkolona defensywa doprowadziła do ewolucji taktycznej. Zaczęła się nowa era w historii futbolu, skupiona na posiadaniu piłki, ograniczaniu ryzyka kontrataku i tworzeniu solidnych struktur defensywnych.

Wzrost Znaczenia Struktur Defensywnych i Era Catenaccio (lata 1950 - 1970)

Helenio Herrera was one of the pioneers of the Catenaccio system via The Untold Game

Wraz z rozwojem futbolu drużyny zaczęły stawiać na odpowiedzialność defensywną i organizację, zamiast skupiać się wyłącznie na grze ofensywnej. Ta zmiana doprowadziła do powstania systemów opartych na uporządkowanej obronie, takich jak Catenaccio – systemu stworzonego przez włoską szkołę taktyczną.

Catenaccio, co po włosku oznacza ,,rygiel”, było defensywnym ustawieniem skoncentrowanym na utrzymaniu zwartej struktury. Środkowi wspierali formację defensywną, neutralizowali rywali i wykorzystywali kontrataki do zdobywania bramek.

Gra opierała się na zawodniku zwanym libero, czyli ostatnim obrońcy ustawionym za linią defensywną, który odpowiadał za asekurację i przechwytywanie ataków przeciwnika. Libero pozwalał zespołowi przetrwać presję i atakować w sposób przemyślany, co czyniło drużynę trudną do pokonania.

Helenio Herrera explaining his formation via Fiifi Anaman

Najbardziej znaną postacią związaną z systemem Catenaccio był Helenio Herrera, legendarny trener Interu Mediolan z lat 60 XX wieku. Pod wodzą argentyńskiego szkoleniowca Inter zdominował włoską i europejską piłkę, zdobywając trzy mistrzowskie Serie A, dwa Puchary Interkontynentalne oraz dwa Puchary Europy (obecnie Liga Mistrzów UEFA) w latach 1964 i 1965.

Strategia taktyczna opierała się na tradycyjnym ustawieniu defensywnym, z trójką stoperów, dwoma defensywnymi pomocnikami i dwoma głęboko cofniętymi obrońcami. Środkowi pomocnicy dodatkowo angażowali się w obronę, co miało na celu zachowanie optymalnej struktury zespołu.

MŚ 1970: Reprezentacja Włoch

1970 FIFA World Cup final via Wikipedia

Pomimo swojej skuteczności, system Catenaccio był krytykowany za przedkładanie defensywy nad kreatywność na boisku. Widać to było w finale Mistrzostw Świata 1970, gdzie Włochy, mimo że dotarły do finału, stosując wariant Catenaccio, przegrały 1:4 z Brazylią. Reprezentacja Brazylii grała efektowną, ofensywną piłkę w płynnym systemie z ofensywnymi pomocnikami, napastnikami i skrzydłowymi grającymi z dużą swobodą.

Ten mecz obnażył słabości Catenaccio wobec drużyn, które stawiały na posiadanie piłki i kreatywny atak. Pod koniec lat 70. system Catenaccio zaczął tracić na znaczeniu, ponieważ zespoły dążyły do bardziej zrównoważonej gry w ataku i w obronie.

Wtedy pojawił się Total Football, który opierał się na swobodnym poruszaniu się zawodników po boisku i ich wszechstronności, zapoczątkowując nową erę w historii formacji piłkarskich. Choć Catenaccio nie zdominowało futbolu na długo, jego organizacja defensywna i strategia meczowa wpłynęły na niektóre współczesne idee i taktyki, które możemy zobaczyć na boiskach.

Totalny Futbol (lata 1970 - 1980)

Rinus Michels: father of Total Football via Breaking the Lines

W latach 70. w piłce nożnej doszło do rewolucji w ustawieniach taktycznych, zapoczątkowanej w Holandii. Znana jako Total Football, ta koncepcja stawiała na wszechstronność zawodników i ofensywny styl gry, rzucając wyzwanie tradycyjnym defensywnym taktykom, takim jak Catenaccio, i inspirując kolejne pokolenia w światowym futbolu.

Głównym założeniem Totalnego Futbolu była idea, że każdy zawodnik powinien być w stanie grać na każdej pozycji – od obrońcy, przez pomocnika, aż po napastnika. Podejście to wymagało wysokich umiejętności technicznych, inteligencji i współpracy zespołowej, ponieważ piłkarze często zmieniali pozycje w trakcie meczu.

Rinus Michels, były holenderski selekcjoner, uważany jest za twórcę Totalnego Futbolu. Najbardziej znany był z prowadzenia reprezentacji Holandii podczas Mistrzostw Świata 1974, gdy jego drużyna dotarła do finału, ale przegrała 1:2 z RFN.

Rinus Michels and Johan Cruyff via Sport 360

Totalny Futbol, charakteryzujący się płynnością ruchu i wymiennością pozycji na boisku, opierał się na formacji 4-3-3. W tej klasycznej konfiguracji skrzydłowi rozszerzali grę, pomocnicy dominowali w środku pola, a obrońcy aktywnie uczestniczyli w akcjach ofensywnych.

Kluczową postacią w tym systemie był tzw. Sweeper lub libero – obrońca mający swobodę wspierania ataku, gdy było to potrzebne, ale także cofania się i zabezpieczania defensywy. Wersję tej roli doskonale odgrywał Johan Cruyff w Barcelonie. Jego wszechstronność była kluczowa dla utrzymania równowagi między ofensywą a defensywą.

Sukces tego systemu został potwierdzony przez reprezentację Holandii w latach 70, szczególnie podczas Mistrzostw Świata 1974, gdy Holendrzy dotarli do finału.

Johan Cruyff as Barcelona player via Eurosport

Wraz z umacnianiem się tego systemu, wielu zespołów w Europie zaczęło przyjmować techniki Totalnego Futbolu. Najlepszymi przykładami klubów, które z powodzeniem stosowały jego zasady w latach 80, były Bayern Monachium i FC Barcelona.

W latach 80. Totalny Futbol nadal się rozwijał, łącząc kreatywność i swobodę zawodników. Choć reprezentacja Holandii nie zdobyła w tym czasie wielkich trofeów, dziedzictwo tego systemu pozostało obecne w futbolu, wpływając i kształtując wiele taktyk stosowanych we współczesnej piłce.

Jego filozofia zapoczątkowała jedno z najważniejszych ustawień we współczesnym futbolu – formację 4-3-3, która do dziś jest stosowana przez czołowe kluby i reprezentacje narodowe na całym świecie, w tym przez FC Barcelonę pod wodzą Pepa Guardioli, z jego stylem Tiki-Taka w latach 2000.

Arrigo Sacchi i Nowoczesna Gra Pressingiem (lata 1990 - 2000)

Arrigo Sacchi as AC Milan manager via Sky Sports

Lata 90 zapoczątkowały rewolucję w formacjach piłkarskich, wprowadzając nowy, kompaktowy sposób gry na boisku. Charakteryzował się on wysokim pressingiem i bardziej zwartym, zjednoczonym zespołem.

Jednym z trenerów, który wyróżniał się jako twórca tego stylu gry, był Arrigo Sacchi, włoski szkoleniowiec, który wyrósł na jednego z najbardziej wpływowych trenerów tamtych czasów. Jego podejście całkowicie odmieniło taktykę drużyn, zarówno ofensywną jak i defensywną, inicjując erę współczesnego pressingu, który obecnie jest kluczowym elementem w światowej piłce nożnej na najwyższym poziomie.

Arrigo Sacchi kładł nacisk na konstruowanie zespołów opartych na idei zwartości. Oznaczało to zdolność piłkarzy do utrzymania bliskich odległości i odpowiedniej organizacji, zwłaszcza w momentach posiadania piłki i przechodzenia z defensywy do ofensywy.

AC Milan won the 1989/90 European Cup via The Guardian

Pod koniec lat 80 i na początku lat 90, Arrigo Sacchi zrewolucjonizował taktykę w AC Milan. Formacja 4-4-2 nie była jego najważniejszym osiągnięciem. Kluczowe było to, jak zawodnicy poruszali się jako zgrana całość. Obrońcy grali wysoko, zawężając pole gry dzięki bardzo wysokiej linii defensywnej. To stworzyło kompaktowy zespół, który dławił ataki rywali i zatrzymywał ich już na starcie.

AC Milan i jego trener zdominowali europejski futbol w latach 80, wygrywając dwa kolejne Puchary Europy w 1989 i 1990 roku. Pierwszy tytuł zdobyli pokonując Steauę Bukareszt aż 4:0. Bohaterami meczu byli dwaj Holendrzy – Marco van Basten i Ruud Gullit. Rok później Milan pokonał w finale Benficę 1:0 po golu Franka Rijkaarda, również Holendra.

System Sacchiego opierał się na mocnym pressingu, w którym jego drużyny wywierały presję na rywalach. Pressing miał zmuszać przeciwnika do błędów i strat piłki w niebezpiecznych strefach boiska.

Wpływ Sacchiego wykraczał poza Milan. Jego założenie było adaptowane przez wiele drużyn na świecie, w tym przez reprezentację Włoch.

AC Milan with the 1988/89 European Cup trophy via AC Milan Official Website

Innym ważnym elementem tej rewolucji w futbolu było kontynuowanie ofensywnego stylu gry. Zespół zawsze grał kompaktowo i opierał się na indywidualnym geniuszu zawodników. Drużyna Sacchiego dominowała rywali, kontrolowała tempo gry, odbierała piłkę i budowała akcję od tyłu, utrzymując przy tym posiadanie.

Kompaktywność była widoczna, gdy pomocnicy i napastnicy wspólnie przejmowali środek boiska, co pozwalało na szybkie przejścia między formacjami. Każda akcja mogła stać się groźna w ciągu kilku sekund.

Sacchi był prekursorem tego stylu gry, który widać do dziś, zwłaszcza w gegenpressingu (kontrpressingu) stosowanym przez trenerów takich jak Jürgen Klopp. Jego pomysły widać też w rzadziej spotykanych nowoczesnych systemach opartych na posiadaniu piłki i wywieraniu presji.

Włoski trener miał ogromne znaczenie dla przyspieszenia tempa gry, eliminując statyczność i wprowadzając kreatywność oraz piękno do gry. Jego zespół był przez wielu uważany za jeden z najfajniejszych i najprzyjemniejszych do oglądania i dziś inspiruje współczesny futbol.

Era Tiki-Taki: FC Barcelona i Gra Pozycyjna (lata 2000)

2008/09 FC Barcelona squad via Vocal Media

Na początku XXI wieku futbol wkroczył w nową erę taktycznej ewolucji wraz z pojawieniem się Tiki-Taki w Hiszpanii. Styl ten został zapoczątkowany przez FC Barcelonę pod wodzą Franka Rijkaarda, a udoskonalił go Pep Guardiola. Tiki-Taka charakteryzuje się krótkimi, precyzyjnymi podaniami i utrzymywaniem się przy piłce.

Strategia ta opiera się na grze pozycyjnej, kładąc nacisk na optymalne ustawienie zawodników bez potrzeby posiadania piłki, by tworzyć linię podań i zorganizowane ataki.

W przeciwieństwie do futbolu lat 90, Tiki-Taka stawia na utrzymanie piłki i szybki pressing po jej starcie. To innowacyjne podejście, w połączeniu z wyjątkową kadrą zawodników, wypchnęło FC Barcelonę na szczyt światowego futbolu na początku XXI wieku.

2008/09 FC Barcelona squad via Viking Barça

Za czasów Guardioli Tiki-Taka osiągnęła swój szczyt. Co ciekawe, sam trener nie przepadał za tym określeniem. Pod wpływem nauk Johana Cruyffa wdrożył jednak jego idee i uczynił FC Barcelonę jedną z najlepszych drużyn w historii futbolu.

Hiszpański rozgrywający Sergio Busquets był kluczową postacią ustawienia 4-3-3, które stawiało na szybkie i precyzyjne podania. Jednym z fundamentów Tiki-Taki była przewaga liczebna w różnych sektorach boiska, zwłaszcza na środku pola, gdzie Busquets grał u boku dwóch innych magików – Andresa Iniesty i Xaviego Hernandeza.

Utrzymanie się przy piłce nie było jedyną cechą drużyny Guardioli. Lubił on dominować grę i narzucać jej rytm, sprawiając, że rywale niemal nie dotykali piłki. Po stracie piłki zespół intensywnie naciskał na rywali, aż odzyskiwał kontrolę, zawsze grając bardzo ofensywnie i kreując wiele sytuacji bramkowych.

Iniesta, Messi and Xavi in 2010 via Aesthetic of Design

Triumfy FC Barcelony w tej erze były niezwykłe. Klub zdobył pięć tytułów mistrza Hiszpanii, dwa Puchary Króla i dwie Ligi Mistrzów w 2006 i 2009 roku. Tiki-Taka wpłynęła nie tylko na FC Barcelonę. Całę hiszpańskie szkolenie piłkarskie zostało przebudowane, a reprezentacja Hiszpanii przyjęła podobny styl, który poprowadził ją do zwycięstw w Euro 2008, mistrzostwach świata 2010 i Euro 2012.

Sukces Tiki-Taki pod wodza Guardioli był czymś więcej niż tylko utrzymaniem piłki. To była nowa filozofia gry, stworzona dla zespołu, który już był jednym z największych na świecie, a który Guardiola miał wkrótce przenieść do Premier League.

Ewolucja Taktyki: Pressing, Fałszywa Dziewiątka i Ustawienia (lata 2010)

Jürgen Klopp and Pep Guardiola via The Independent

W latach 2010 do futbolu wkroczyła nowa era ustawień, ponownie zmieniając oblicze nowoczesnej piłki. Mocny pressing, fałszywa dziewiątka i hybrydowe formacje stały się kluczowymi elementami tego, jak drużyny grały w ataku i obronie. Jürgen Klopp, były menedżer Liverpoolu, oraz Pep Guardiola, obecny trener Manchesteru City, wprowadzili rewolucyjne ustawienia i pomysły, czyniąc swoje zespoły jeszcze bardziej dynamicznymi i elastycznymi.

W latach 2010. kontynuowano trend mocnego pressingu, znanego już wcześniej w piłce nożnej. Nową taktyką, wprowadzoną przez Kloppa najpierw w Borussii Dortmund, a następnie w Liverpoolu, był gegenpressing. Ta strategia koncentrowała się na natychmiastowym odzyskiwaniu piłki po jej utracie, wywieraniu presji na przeciwnika, aby popełniał błędy, i szybkim przechodzeniu z defensywy do ofensywy.

W tym samym czasie Guardiola, który już wcześniej spopularyzował koncepcję fałszywej dziewiątki w Barcelonie, wykorzystując na początku kariery w tej roli Lionela Messiego, kontynuował tę taktykę z hiszpańskimi napastnikami. W kolejnych latach sięgał po takich zawodników jak David Villa i Pedro, którzy pełnili podobne role także w reprezentacji Hiszpanii w latach 2010. Villa odegrał szczególnie istotną rolę dla La Roja w turniejach rozgrywanych między 2008 a 2012 rokiem.

Kevin de Bruyne and Pep Guardiola via CNN

W 2012 roku Guardiola opuścił Barcelonę i został trenerem Bayernu Monachium, gdzie pracował przez prawie 4 lata. W tym czasie poprowadził zespół do trzech tytułów mistrza Bundesligi, ale nie udało mu się zdobyć upragnionego trofeum Ligi Mistrzów UEFA.

W 2016 roku Guardiola podpisał kontrakt z Manchesterem City i zaczął rozwijać swoje ustawienia, odchodząc od tradycyjnego 4-3-3 na rzecz bardziej dynamicznego 4-1-4-1 lub 4-2-3-1. Kluczowym elementem tej ewolucji był pomocnik Kevin de Bruyne, który umożliwił Guardioli wdrożenie systemu rotacji pozycyjnej wśród pomocników.

To elastyczne podejście, które dotyczyło również napastników, jest nadal widoczne w grze zespołu ponad dekadę później.

W systemie Pepa Guardioli w Manchesterze City kluczową rolę odgrywał brazylijski pomocnik Fernandinho. Jego zadania zmieniały się w zależności od sytuacji na boisku: gdy drużyna posiadała piłkę, Fernandinho cofał się, by wesprzeć obronę, a w fazie ataku przesuwał się do przodu, aby organizować atak.

Antonio Conte won the 2016/17 Premier League with Chelsea via Eurosport

W sezonie 2016/17 Chelsea zatrudniła Antonio Contego, włoskiego trenera, na stanowisko menedżera. Conte zdobył z zespołem mistrzostwo Anglii, wygrywając 30 z 38 spotkań. Wprowadził ustawienie z zaledwie trzema dedykowanymi obrońcami, grając systemem 3-4-3.

Dzięki temu ustawieniu drużyna zyskała lepszą organizację w defensywie, a jednocześnie umożliwiała swoim skrzydłowym, takim jak Victor Moses i Marcos Alonso, częste włączanie się do ataku. Strategia ta zapewniła Chelsea zarówno stabilność w obronie, jak i szybką pomoc na skrzydle w ofensywie z udziałem takich graczy jak Eden Hazard i Pedro (tak, tego samego, który wcześniej grał w Barcelonie Guardioli).

Innowacyjne wykorzystanie skrzydłowych, takich jak Moses czy Alonso, do dziś pozostaje kluczową strategią w najlepszych zespołach świata. Przykładem jest Bayer Leverkusen Xabiego Alonso, gdzie Frimpong i Grimaldo odgrywają takie właśnie role.

Przyszłość Piłkarskich Ustawień: Co Dalej?

Xabi Alonso as Bayer Leverkusen manager via AP News

Ewolucja formacji piłkarskich kształtowana jest dziś przez analizę danych, sztuczną inteligencję i nowe filozofie trenerskie. Trenerzy i ich sztaby mają dostęp do ogromnych zasobów informacji, które pozwalają analizować rywali i optymalizować taktykę w czasie rzeczywistym. Dodatkowo menedżerowie mogą wykorzystywać nowe technologie do wprowadzenia dynamicznych zmian ustawienia w trakcie meczu.

Elastyczność taktyczna staje się coraz ważniejsza we współczesnym futbolu, a przykładem są trenerzy tacy jak Xabi Alonso i Pep Guardiola, którzy zmieniają ustawienia swoich drużyn nawet w trakcie gry. Formacje przyszłości będą prawdopodobnie stawiać na płynność pozycyjną, z zawodnikami rotującymi pozycję, by dezorientować rywali i wykorzystywać wolne przestrzenie na boisku.

Semi-automated offside during the game via Robotics and Automation Magazine

Technologia również rewolucjonizuje podejmowanie decyzji w trakcie meczów. Sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe analizują przebieg spotkania na żywo, sugerując zmiany i korekty taktyczne. Te technologie mogą także pomagać w monitorowaniu zmęczenia zawodników, umożliwiając trenerom modyfikowanie ustawienia już podczas meczu.

Gra została również ulepszona przez zmiany przepisów, takie jak półautomatyczna technologia spalonych, która pozwala na szybsze i dokładniejsze decyzje, oraz zwiększenie liczby zmian możliwych w trakcie spotkania. Te zmiany sprawiły, że piłka nożna stała się bardziej dynamiczna i płynna, a także pomogły ograniczyć zmęczenie wśród piłkarzy.

Wraz z dalszym rozwojem futbolu w nadchodzących latach, formacje taktyczne będą miały jeszcze większe znaczenie. Możemy się także spodziewać dalszego rozwoju w takich obszarach jak gracze hybrydowi (czyli tacy, którzy potrafią grać na różnych pozycjach), mocny pressing oraz technologia.

Gra, Która Wciąż Się Zmienia

2024/25 Real Madrid CF squad via Managing Madrid

Nieustanny rozwój formacji taktycznych i technologii w piłce nożnej sprawia, że kibice i analitycy pozostają zaangażowani, ponieważ nowe ustawienia mogą diametralnie zmienić przebieg meczu. Zmiany taktyczne są napędzane przez kreatywność trenerów i zaangażowanie piłkarzy w realizację ich pomysłów na boisku.

Patrząc w przyszłość, formacje piłkarskie zapowiadają jeszcze większe innowacje. Wraz z rozwojem technologii i jej coraz większym znaczeniem dla gry, rosnącą rolę odgrywać będą zawodnicy hybrydowi, co pozwoli trenerom na dostosowywanie zespołu w czasie rzeczywistym do dynamiki meczu i jego wymagań.

Ewolucja formacji piłkarskich będzie charakteryzować się elastycznością, obecnością graczy hybrydowych i integracją nowych technologii, co zapewni, że gra pozostanie ekscytująca, dynamiczna, i pełna niespodzianek.

Twórz Własne Formacje z FootballTeam

Pokazaliśmy Ci ewolucję piłkarskich formacji na przestrzeni lat, a teraz pora, byś to Ty zdominował boisko w świecie wirtualnym i napisał własną historię. FootballTeam to doświadczenie nowej generacji, które pozwoli Ci grać przeciwko zawodnikom z całego świata.

Dołącz do ponad miliona zarejestrowanych graczy i rywalizuj w różnych rozgrywkach, z których każda ma własny zestaw zasad. Sprawdź się jako zawodnik i menedżer i zbuduj drużynę marzeń, by spełnić marzenie każdego fana futbolu – zostać numerem 1 na świecie.

Możesz też zaprosić znajomych i razem przekonać się, kto jest najlepszy. Gra pozwala na łączenie się z ludźmi z całego świata, bez względu na to, czy grasz na komputerze, czy telefonie – bez konieczności pobierania czegokolwiek.

Dostosuj swoją postać i przygotuj się na dominację w świecie sportu. main page and register now Odwiedź naszą stronę i zarejestruj się za darmo już teraz!